Улаанбурханы вакцины өөр нэгэн гайхалтай чанар

Улаанбурхан өвчний дэгдэлт нь МУ-д төдийгүй Дэлхий даяар огцом ихсэж байгаагийн нэг томоохон шалтгаан нь вакцины талаархи буруу ойлголттой хүмүүсийн тоо ихсэж, үр хүүхэддээ уг товлолт вакциныг хийлгэхгүй байгаа явдал юм. Тиймээс бид энэхүү товч нийтлэлд Улаанбурханы байгалийн дархлаа тогтоц болон улаанбурханы сулруулсан вакцинаар бий болдог дархлааны түвшин, урт хугацаанд үргэлжлэх дархлалын чанарын талаар сонирхолтой баримт нотолгоог та бүхэндээ хүргэж байна.Улаанбурханы дэгдэлтийн талаархи сонирхол татах түүхэн явдал бол 1846 онд Дани улсын Фарерын арлуудад дэгдсэн дэгдэлтийн үед Петер Панумын бичиж үлдээсэн тэмдэглэл юм. Түүний бичсэнээр 1781 онд Фарерын арлуудад Улаанбурханы дэгдэлт гарч, энэхүүү өвчин 1846 оны дахин дэгдэж буй тухай бичсэн байсан бөгөөд арлын 6,626 оршин суугчийн 5,000 нь халдвар авч, 78 хүн нас барсан тухай тэмдэглэж үлдээсэн байдаг. Түүний анзаарсан нэгэн чухал ажиглалт бол ахмад настнууд (>65 нас, 1781 оны дэгдэлтийн үед амьд байсан хүмүүс) Улаанбурханы дэгдэлтэнд өртөөгүй байсан ба харин бусад бүх насны бүлэгт халдварын түвшин ойролцоо байсан явдал юм. Энэхүү эпидемиологийн суурь ажиглалт нь хожим ийлдэс судлалын шинжилгээгээр батлагдаж, эмнэл зүйн урт хугацааны үр нөлөөний талаарх мэдээллээр баяжигдсан байдаг.Вакцины үр нөлөөний үргэлжлэх хугацаа нь вакцины төрөл, бүтэц, хийгдсэн нас болон эмгэг төрүүлэгч зэргээс хамаарч ихээхэн ялгаатай байдаг. Сулруулсан амьд вирусээр хийгдсэн Улаанбурханы вакцин нь маш өндөр үр дүнтэй болохыг олон судалгаагаар харуулсан бөгөөд 1-р тунгийн дараа 93%, 2-р тунгийн дараа 97% дундаж үр дүнтэй байдгыг судлаачид нотолсон байдаг. Стандарт товлолын 2 дахь тун нь “дэмжих тун” биш, харин эхний тунд дархлааны хариу урвал үзүүлээгүй хүмүүст дархлаа тогтоох зорилготой бөгөөд Улаанбурханы вакцины дараах дархлаа нь нилээд тогтвортой, удаан үргэлжилдэг. Энэ нь Улаанбурханы вакцины зарим вакцинаас ялгарах чухал шинж юм. Жишээлбэл, татран, хөхүүл ханиадын вакцины дархлааг бүрэн хадгалахын тулд 10 жил тутамд нэмэлт тун шаардагддаг. Тиймээс вакцины үр нөлөөний үргэлжлэх хугацааг зөвхөн амьд эсвэл “үхүүлсэн” эсэх нь тодорхойлдоггүй аж.Улаанбурханы вирус болон вакцинд хэрэглэгддэг сулруулсан амьд вирус зэрэг нь хоёулаа бүрээстэй, нэг утаслаг РНХ-т вирус юм. Бусад РНХ вирустэй харьцуулахад улаанбурханы вирус болон түүний сулруулсан амьд хэлбэр нь маш тогтвортой байдаг тул томуу болон КОВИД-ын вакцин шиг найрлагыг үе үе өөрчлөх шаардлага байдаггүй. Сулруулсан амьд вирус нь байгалийн Улаанбурханы вирустэй харьцуулахад амин хүчлийн дарааллын хувьд нилээн ялгаатай бөгөөд энэ нь дархлааны эсүүд доторх репликацийг бууруулдаг байна. Гэвч вакцины эмгэг төрүүлэх чанар нь хэрхэн буурсан, дархлаа удаан хугацаанд хадгалагддаг механизм нь одоогоор тодорхойгүй байгаа юм.Улаанбурханы байгалийн халдварын дараа дархлааны тогтвортой байдал нь удаан үргэлжилдэг. Вакцины дараах дархлааны тогтвортой байдал нь эерэг нөлөөтэй хэдий ч зарим тохиолдолд цочмог халдвартай холбоотой ерөнхий дархлаа дарангуйлагдах байдал (“дархлааны ой санамж алдагдал” буюу immune amnesia) нь эсрэгээрээ сөрөг нөлөөг дагуулдаг. Халдварын эхэн үед вирус хэд хэдэн төрлийн рецептороор дамжин дархлааны эсүүдэд, юун түрүүнд амьсгалын замд нэвтэрч Т ба В лимфоцит, дендрит эс, идэвхжсэн моноцитүүдэд халдварлах ба эдгээрээс зарим нь вирусыг биеийн бусад хэсэг рүү тунгалгийн зангилаагаар дамжуулан зөөвөрлөдөг. Улмаар шингэний болон эсийн дархлаа идэвхжиж халдвартай тэмцэнэ. Нөгөөтэйгүүр вирус удаан хугацаагаар биед орших нь шингэний өвөрмөц дархлааны хариу урвалыг байнга идэвхижүүлж, үүнтэй хамт хэт мэдрэгшлийн хожуу хариу урвалыг саатаж, бусад антигенд үзүүлэх шингэний дархлааны хариу урвалыг дарангуйлж орхидог. Энэхүү “дархлааны ой санамж алдагдал” нь хэдэн жил үргэлжилж, өвчтөнийг бусад халдварт өртөмтгий болгох ба энэ нь Улаанбурхан өвчний хүндрэлийн нэг томоохон шалтгаан болдог байна. Гайхалтай нь Улаанбурханы сулруулсан вакцин нь ийм төрлийн дархлаа дарангуйллыг үүсгэдэггүй бөгөөд энэ нь байгалийн вирустэй харьцуулахад дархлааны эсүүдийг бага хэмжээгээр халдварлуулдагтай холбоотой байж болох юм.Улаанбурханы эсрэг удаан хугацаанд хадгалагддаг иммуноглобулин G эсрэг биеийн хариу урвал нь дахин халдвараас хамгаалдаг бол, идэвхитэй халдварыг зогсооход вирусын эсрэг эсийн дархлааны хариу урвал оролцдог. Улаанбурханы вирус нь амьсгалын замын баганан хучуур эд, эсэд нэвтэрч, олширсноор эдгээр эсүүдийг амьсгалын зам руу гуужуулах ба энэ нь вирион болон вирусээр халдварлагдсан эсүүдийг ханиах, найтаах замаар тархах боломжийг олгодог.Одоогоор Улаанбурханы вирусын эсрэг үр дүнтэй төгс эмчилгээ байхгүй байна. Гэсэн хэдий ч Улаанбурханы вакцины гайхалтай үр дүн, хүнээс амьтанд болон хүрээлэн буй орчинд дамжин хадгалагдаггүй зэрэг шалтгаан нь энэ өвчнөөс бүрмөсөн салах боломж бидэнд байгааг бодитоор илтгэж байгаа юм.Эх сурвалж:Rivard KR. Does my patient need a measles vaccine? Cleve Clin J Med 2025McLean HQ, Fiebelkorn AP, Temte JL, Wallace GS. Prevention of measles, rubella, congenital rubella syndrome, and mumps, 2013: summary recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) [published correction appears in MMWR Recomm Rep 2015Panum PL. Observations made during the epidemic of measles on the Faroe Islands in the year 1846. In: Buck C, Llopis A, Najera E, Terris M, eds. The Challenge of Epidemology: Issues and Selected Readings. Washington, DC: Pan American Health Organization; 1988Bolotin S, Osman S, Hughes SL, et al. In elimination settings, measles antibodies wane after vaccination but not after infection: a systematic review and meta-analysis. J Infect Dis 2022Franconeri L, Antona D, Cauchemez S, Lévy-Bruhl D, Paireau J. Two-dose measles vaccine effectiveness remains high over time: a French observational study, 2017–2019. Vaccine 2023Havers FP, Moro PL, Hunter P, Hariri S, Bernstein H. Use of tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid, and acellular pertussis vaccines: updated recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices—United States, 2019. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2020Griffin DE. Measles virus-induced suppression of immune responses. Immunol Rev 2010Mina MJ, Kula T, Leng Y, et al. Measles virus infection diminishes preexisting antibodies that offer protection from other pathogens. Science 2019Condack C, Grivel JC, Devaux P, Margolis L, Cattaneo R. Measles virus vaccine attenuation: suboptimal infection of lymphatic tissue and tropism alteration. J Infect Dis 2007Moss WJ, Griffin DE. What’s going on with measles? J Virol 2024